Post Super Dutch. Nowa architektura i jej wyzwania
POST SUPER DUTCH.
NOWA ARCHITEKTURA I JEJ WYZWANIA
20-23 czerwca 2016
W dniach 20-23 czerwca zapraszamy na przegląd filmów Post Super Dutch. Nowa architektura i jej wyzwania, poświęconych współczesnej architekturze holenderskiej. W programie znalazły się tematyczne filmy dokumentalne, a także produkcje autorstwa samych architektów. Wydarzenie jest współorganizowane przez Ambasadę Królestwa Niderlandów.
Na początku nowego milenium architektura holenderska była najseksowniejsza na świecie, a pozycja Office for Metropolitan Architecture (OMA) na szczycie najbardziej znanych i cenionych biur architektonicznych wydawała się niezagrożona. Lata dziewięćdziesiąte to czas nieprawdopodobnej prosperity architektury - uznanej za istotny element oficjalnego wizerunku Holandii, należącej do najważniejszych zjawisk współczesnej kultury i silnie wspieranej przez państwo. Powołany do życia w 1988 roku Holenderski Instytut Architektury (NAI) dokumentował i promował nowe zjawiska w tej dziedzinie poprzez wystawy, wydawnictwa, debaty i gromadzoną kolekcję. Biennale Architektury w Rotterdamie, zainicjowane w 2001 roku, stało się jedną z najważniejszych platform do prezentowania i dyskutowania o architekturze współczesnej. Bart Lootsma w książce Super Dutch (2000) opisywał generację architektów sukcesu - takich jak pracownie MVRDV, UNStudio, Wiel Arets, Mecanoo, Oosterhuis NL czy West 8 - jako „drugi holenderski modernizm”. Jednak już w 2005 roku mowa była o „efekcie poimprezowym”, a zjawisko Super Dutch stało się obiektem krytyki zainicjowanej z wnętrza środowiska architektonicznego, i to przez samego Rema Koolhaasa, najjaśniejszą superholenderską gwiazdę.
Prawdziwym końcem tego heroicznego okresu okazał się jednak kryzys roku 2008, który dokonał brutalnej korekty wyobrażeń i aspiracji, szczególnie młodszej generacji architektów. Naraz okazało się, że zamiast słynnej skali S, M, L, XL pozostają do realizacji zadania co najwyżej XS. Wszystkie światła nie są już skierowane jedynie na architekturę - w 2013 roku NAI stał się częścią Het Nieuwe Instituut (Nowego Instytutu), skupiającego kilka instytucji, zajmujących się m.in. designem i modą. Coraz więcej mówiło się o projektowaniu w interdyscyplinarnym ujęciu, w którym spektakularne budynki nie odgrywają najważniejszej roli, a istotniejsze stają się problemy społeczne i ekologiczne, nawet jeśli dotyczą mikroskali. Taki rozwój wypadków nie wydaje się jednak całkiem przypadkowy w kontekście kraju, którego kultura opiera się na ciągłym kształtowaniu natury, redefiniowaniu i wymyślaniu na nowo istniejącego materialnego porządku.
Jednocześnie globalne przemiany społeczno-ekonomiczne znajdują odzwierciedlenie w zmianie myślenia o profesji architekta i jej nowych możliwych rolach. Wciąż pozostają do rozwiązania najbardziej podstawowe kwestie jak mieszkalnictwo, zarówno w tradycyjnym wymiarze - dostępnych i osiągalnych przestrzeni do życia, jak i nadzwyczajnym - związanym z koniecznością zapewnienia tymczasowego schronienia milionom uchodźców. Wiele przeobrażeń dokonuje się w mikroskali najbliższego otoczenia, na skrawku terenu, w formie niewielkiej interwencji, czasem całkiem wirtualnie, odwracając modernistyczne wyobrażenie o wszechogarniającym, odgórnym masterplanie. Kryzys ma swoje dobre strony - przez ograniczenie środków i możliwości działania zmusza do rewizji zasad rozwoju, stosunku do zasobów i wizji przyszłości; na plan pierwszy wysuwając kluczowe pytania o kształt miasta przyszłości: jego zrównoważony ekologicznie charakter, społeczne równouprawnienie i ludzką skalę.
Gdzie znajduje się zatem architektura holenderska dziś i jakie stoją przed nią wyzwania? Przegląd Post Super Dutch. Nowa architektura i jej wyzwania, który odwiedzi także Warszawę (KINO.LAB), Gdańsk (Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia) i Poznań (Kino Pałacowe w Centrum Kultury Zamek), stara się na te pytania odpowiedzieć.
BILETY:
10 zł
PROGRAM:
poniedziałek, 20 czerwca 2016
20.45 SUPER KOOLHAAS: OD S DO XXL (czas trwania: 113’)
KOOLHAAS HOUSELIFE
reż. Ila Bêka, Louise Lemoine, Francja 2008, 58’
LAGOS / KOOLHAAS
reż Bregtje van der Haak, Holandia 2002, 55’
wtorek, 21 czerwca 2016
20.45 FANTOMY MODERNIZMU (czas trwania: 94’)
BEAUTY AND THE RIGHT TO THE UGLY
reż. Wendelin von Oldenborgh, Holandia/Belgia 2014, 56’
BIJLMER ODYSSEE
reż. Urszula Antoniak, Holandia 2004, 38’
środa, 22 czerwca 2016
20.45 SAMOORGANIZACJA, PARTYCYPACJA, MIKROSKALA (czas trwania: 134’)
URBAN TIDES
reż. Simone Eleveld, Holandia 2015, 39’
CASE STUDIES NL
- PRZYSTOSOWALNE I PARTYCYPACYJNE MIESZKALNICTWO W HOLANDII
| CASE STUDIES NL
- ADAPTABLE & PARTICIPATORY HOUSING IN THE NETHERLANDS INDIVIDUAL & COLLECTIVE DEVELOPMENT
reż. Beate Lendt, Holandia 2014, 95’
czwartek, 23 czerwca 2016
20.45 PRZYSZŁOŚĆ JEST JUŻ TUTAJ:
WIRTUALNOŚĆ, NOWE TECHNOLOGIE I MIASTA JUTRA (czas trwania: 95’)
ROTTERDAM 2040
reż. Gyz La Rivière, Holandia 2013, 95’
O FILMACH:
FANTOMY MODERNIZMU (czas trwania: 94’)
Architektura późnego modernizmu i jej miejsce we współczesnym mieście. Rewizja utopijnych założeń architektów próbujących zbudować w latach 70. ramy dla harmonijnego życia i lepszej przyszłości w holenderskich miastach.
BEAUTY AND THE RIGHT TO THE UGLY
reż. Wendelin von Oldenborgh, Holandia/Belgia 2014, 56’
Ośrodek kultury Het Karregat został zaprojektowany przez architekta Franka Van Klingeren jako centralna część nowego osiedla wybudowanego w Eindhoven w 1974 roku. Jego celem miało być propagowanie wspólnotowego charakteru osiedla, a pierwotne założenia projektowe były nowatorskie i jednocześnie utopijne, jak choćby forma otwartego planu, gdzie różne funkcje mogłyby koegzystować. Idealna wizja architekta - bezproblemowego współistnienia funkcji edukacyjnych, usługowych i rozrywkowych w jednej przestrzeni nigdy się nie zrealizowała, a zamiast tego pojawił się szereg konfliktów i zawłaszczeń, odwracających pierwotne intencje projektanta.
Beauty and the Right to the Ugly to filmowy eksperyment autorstwa artystki Wendelien van Oldenborgh, która podąża za modernistycznym językiem architektury i tłumaczy go poprzez szereg performatywnych gestów na język filmu. Zaaranżowane sytuacje i opowieści mieszkańców osiedla pamiętających początki utopijnego projektu i będących świadkami jego rozpadu w różnych wymiarach, a także wizualne eksploracje szczegółów przestrzeni budynku tworzą filmową narrację. Jednocześnie, same narzędzia kinematograficzne pozwalają artystce zbudować alternatywną przestrzeń, która powstaje i rozwija się w trakcie oglądania. Praca jest kontynuacją zainteresowań van Oldenborgh kwestiami wspólnotowości i prywatności oraz roli, jaką pełni w nich sztuka.
BIJLMER ODYSSEE
reż. Urszula Antoniak, Holandia 2004, 38’
Bijlmer w południowo-wschodnim Amsterdamie powstało w latach 70. jako podmiejskie osiedle dla klasy średniej. Szereg identycznych bloków połączonych w heksagonalnym układzie dzieliły rozległe tereny zielone. Jednak podobnie jak w przypadku wielu innych późnomodernistycznych projektów położonych poza centrami miast, założony scenariusz szybko zaczął się zmieniać.
W przypadku Bijlmer znaczącą rolę odegrała postkolonialna przeszłość Holandii: w 1975 roku Gujana Holenderska ogłosiła niepodległość jako Surinam, a holenderskie władze utrzymały obywatelstwo mieszkańców byłej kolonii, czego efektem był gwałtowny napływ imigrantów, z których wielu ulokowano właśnie w mieszkaniach socjalnych w Bijlmer. Do połowy lat 90. XX wieku osiedle uważane było za mało bezpieczną dzielnicę imigrantów, co jednak zaczęło się stopniowo zmieniać wraz z nowymi inwestycjami, a także wyburzeniami części budynków. To właśnie monotonny krajobraz jednakowych bloków stanowi tło i klucz do akcji romantycznej komedii omyłek Bijlmer Odyssee, której bohaterami są młodzi kochankowie, Otis i Penny, rozdzieleni anonimową i przytłaczającą przestrzenią osiedla nocą.
PRZYSZŁOŚĆ JEST JUŻ TUTAJ:
WIRTUALNOŚĆ, NOWE TECHNOLOGIE I MIASTA JUTRA (czas trwania: 95’)
Nowe technologie silnie wpływają na zmieniający się obraz architektury i urbanistyki w wielu wymiarach: począwszy od nowych sposobów pokazywania i promowania projektów, przez materiały, aż po sieciową organizację oddolnych inicjatyw aktywistów i mieszkańców miast.
ROTTERDAM 2040
reż. Gyz La Rivière, Holandia 2013, 95’
Osobista i subiektywna wizja przyszłości Rotterdamu, której początkiem była wydana przez reżysera w 2010 roku książka pod tym samym tytułem. La Rivière przywołuje dramatyczną historię miasta, zbombardowanego w 1940 roku i wybiega w przyszłość, w setną rocznicę nalotów. Zamiast przywoływać głosy ekspertów, prowadzi indywidualną narrację o architekturze, odnowie miasta i przede wszystkim jego mieszkańcach, żonglując obrazami z przeszłości i spekulacjami o przyszłości.
SAMOORGANIZACJA, PARTYCYPACJA, MIKROSKALA (czas trwania: 134’)
Wobec kryzysu i ograniczeń inwestycji zarówno ze strony sektora publicznego, jak i prywatnego, wielu architektów, projektantów i aktywistów inicjuje działania w mikroskali, oparte na strategii “zrób to sam”, angażujące przyszłych użytkowników już na etapie projektowania.
URBAN TIDES
reż. Simone Eleveld, Holandia 2015, 39’
Północny Amsterdam bardzo różni się od popularnej wśród turystów południowej, historycznej części - ale to tu, ze względu m.in. na postindustrialne nieużytki, planowane są największe przeobrażenia i inwestycje. W dawnych portowych magazynach mieszczą się pracownie młodych architektów i designerów, a gdyby nie kryzys w 2008 roku, w pobliżu wyrastałyby już nowe biurowce. Moment komercyjnego przestoju okazał się jednak idealny, by spróbować innego modelu rewitalizacji.
De Ceuvel to opuszczony dok, którego teren jest skażony poprzemysłowymi odpadami, a dojść do niego można, mijając warsztaty samochodowe i garaże. W 2012 roku miasto zdecydowało się ogłosić konkurs na bezpłatną dziesięcioletnią dzierżawę pod warunkiem przywrócenia tego miejsca do życia - zarówno w ekologicznym, jak i społecznym wymiarze. Grupa entuzjastów - aktywistów, architektów krajobrazu, artystów, designerów, przedsiębiorców - postanowiła podjąć wyzwanie. Ich koncepcja zakładała utworzenie zielonej miejskiej oazy, która przez dekadę stopniowo rewitalizowałaby to miejsce. Wykorzystali do tego materiał bardzo lokalny. Zgodnie z historią i duchem miejsca oraz strategią DIY w wyremontowanych starych barkach znalazły siedzibę pracownie, warsztaty, hostel, a przede wszystkim kawiarnia, w której realizowany jest regularny program kulturalny. Pomiędzy nimi zasadzono rośliny, które oczyszczają skażoną glebę. Film dokumentuje proces realizacji projektu.
CASE STUDIES NL
- PRZYSTOSOWALNE I PARTYCYPACYJNE MIESZKALNICTWO W HOLANDII
| CASE STUDIES NL
- ADAPTABLE & PARTICIPATORY HOUSING IN THE NETHERLANDS INDIVIDUAL & COLLECTIVE DEVELOPMENT
reż. Beate Lendt, Holandia 2014, 95’
Dokument Case Studies NL - przystosowalne i partycypacyjne mieszkalnictwo w Holandii opowiada o siedmiu konkretnych przykładach projektów mieszkaniowych, których podstawowym założeniem była zdolność do łatwego przystosowania i zaangażowanie mieszkańców: Homeruskwartier w Almere (2006), Nieuw Leyden w Lejdzie (2011, architekci: MVRDV), Solids w Amsterdamie (2011, architekt: Dietmar Eberle), Klushuizen w Rotterdamie (od 2006), Meanderhof w Zwolle (2008), Vrijbrucht w Amsterdamie (2007), GW w Nieuwegein (1982, rewitalizacja 2009). W siedmiu kolejnych rozdziałach filmu architekci, deweloperzy, mieszkańcy i przedstawiciele władz zaangażowani w powstanie tych projektów relacjonują sukcesy i porażki oraz przebieg realizacji. Mimo różnic w kontekście i skali, wiele aspektów owych procesów może posłużyć jako cenne wskazówki dla przyszłych przedsięwzięć tego typu.
SUPER KOOLHAAS: OD S DO XXL (czas trwania: 113’)
Blok tematyczny poświęcony najbardziej znanemu współczesnemu holenderskiemu architektowi, laureatowi Nagrody Pritzkera w 2000 roku.
KOOLHAAS HOUSELIFE
reż. Ila Bêka, Louise Lemoine, Francja 2008, 58’
Architektura słynnego Maison à Bordeaux, wybudowanego w 1998 roku według projektu Koolhaasa pokazana z perspektywy gospodyni Guadalupe Acedo i innych osób zajmujących się codziennym utrzymaniem willi. Niezwykłość budynku opiera się przede wszystkim na specyficznej funkcji determinującej jego strukturę: dom powstał dla niepełnosprawnego w wyniku wypadku francuskiego wydawcy, ojca reżyserki.
Z myślą o jego ograniczeniach ruchowych w bryłę domu wpisana została otwarta winda-platforma - na której mógł pomieścić się wózek inwalidzki i biurko - umożliwiająca płynne przemieszczanie się pomiędzy trzema poziomami willi. Wertykalny ruch odbywa się wzdłuż osi dziewięciometrowej biblioteki, łączącej kondygnacje i umożliwia, według opisu architekta, dostęp do „książek, dzieł sztuki i piwniczki z winami”. To Koolhaasowska interpretacja „maszyny do mieszkania”, której sercem jest mechanizm w ruchu. Jednocześnie stał się on wyraźnym znakiem obecności, a może nawet bardziej nieobecności właściciela, gdy ten trzy lata po ukończeniu willi zmarł.
Film jest pierwszą produkcją duetu Ila Bêka & Louise Lemoine, pracujących razem jako Living Architectures. Perspektywa, którą przyjmują we wszystkich swoich projektach to realne życie i funkcjonowanie ikonicznych budynków, a nie spektakularny obraz, reprodukowany w magazynach architektonicznych. Kwestia utrzymania i zapewnienia działania skomplikowanego technicznie domu oraz żartobliwa konwencja spojrzenia od kuchni stanowią punkt wyjścia do dyskusji o życiu architektury i w architekturze. W 2016 roku wszystkie filmy autorstwa Living Architectures stały się częścią kolekcji nowojorskiej MoMA.
LAGOS / KOOLHAAS
reż Bregtje van der Haak, Holandia 2002, 55’
Pod koniec lat 90. XX wieku Lagos, dziś największa metropolia w Afryce, było miejscem, w którym państwo i władza w dużej części wycofały się ze swoich obowiązków, pozostawiając organizację codziennego życia i przetrwania mieszkańcom. W 1997 roku Rem Koolhaas we współpracy z Uniwersytetem Harvarda zainicjował The Harvard Project on the City z udziałem studentów z USA i Nigerii, w ramach którego afrykańska stolica stała się polem badawczym i studium przypadku. Działo się to w momencie ogromnego przyspieszenia i transformacji wówczas 10-, a dziś być może ponad 20-milionowej aglomeracji.
Jednym ze studentów był Kunlé Adeyemi, późniejszy współpracownik OMA, aktualnie jeden z najbardziej znanych nigeryjskich architektów, założyciel pracowni NLÉ i autor m.in. Makoko Floating School. Mimo wielu wersji (m.in. Lagos: How it Works) żadna z siedmiu książek o projekcie w Lagos nie została dotąd opublikowana, co wynikło m.in. z krytyki, z jaką spotkał się Koolhaas (choćby ze strony George’a Packera w tekście The Megacity w magazynie The New Yorker w 2006 roku).
Film holenderskiej reżyserki Bregtje van der Haak dokumentuje badania Koolhaasa w Lagos w latach 2001-2002, skupiając się na fascynacji architekta anarchiczną, samozorganizowaną i alternatywną wobec zachodniego projektowania strukturą oraz systemem funkcjonowania tego miasta. Lagos w globalizującym i urbanizującym się na niespotykaną wcześniej skalę świecie staje się bardziej symbolem przyszłości niż przeszłości: Lagos nie próbuje nas dogonić. Być może to raczej my zmierzamy w stronę Lagos.
ORGANIZATORZY:
Ambasada Królestwa Niderlandów
KINO.LAB
Kino Pod Baranami
NOWA ARCHITEKTURA I JEJ WYZWANIA
20-23 czerwca 2016
W dniach 20-23 czerwca zapraszamy na przegląd filmów Post Super Dutch. Nowa architektura i jej wyzwania, poświęconych współczesnej architekturze holenderskiej. W programie znalazły się tematyczne filmy dokumentalne, a także produkcje autorstwa samych architektów. Wydarzenie jest współorganizowane przez Ambasadę Królestwa Niderlandów.
Na początku nowego milenium architektura holenderska była najseksowniejsza na świecie, a pozycja Office for Metropolitan Architecture (OMA) na szczycie najbardziej znanych i cenionych biur architektonicznych wydawała się niezagrożona. Lata dziewięćdziesiąte to czas nieprawdopodobnej prosperity architektury - uznanej za istotny element oficjalnego wizerunku Holandii, należącej do najważniejszych zjawisk współczesnej kultury i silnie wspieranej przez państwo. Powołany do życia w 1988 roku Holenderski Instytut Architektury (NAI) dokumentował i promował nowe zjawiska w tej dziedzinie poprzez wystawy, wydawnictwa, debaty i gromadzoną kolekcję. Biennale Architektury w Rotterdamie, zainicjowane w 2001 roku, stało się jedną z najważniejszych platform do prezentowania i dyskutowania o architekturze współczesnej. Bart Lootsma w książce Super Dutch (2000) opisywał generację architektów sukcesu - takich jak pracownie MVRDV, UNStudio, Wiel Arets, Mecanoo, Oosterhuis NL czy West 8 - jako „drugi holenderski modernizm”. Jednak już w 2005 roku mowa była o „efekcie poimprezowym”, a zjawisko Super Dutch stało się obiektem krytyki zainicjowanej z wnętrza środowiska architektonicznego, i to przez samego Rema Koolhaasa, najjaśniejszą superholenderską gwiazdę.
Prawdziwym końcem tego heroicznego okresu okazał się jednak kryzys roku 2008, który dokonał brutalnej korekty wyobrażeń i aspiracji, szczególnie młodszej generacji architektów. Naraz okazało się, że zamiast słynnej skali S, M, L, XL pozostają do realizacji zadania co najwyżej XS. Wszystkie światła nie są już skierowane jedynie na architekturę - w 2013 roku NAI stał się częścią Het Nieuwe Instituut (Nowego Instytutu), skupiającego kilka instytucji, zajmujących się m.in. designem i modą. Coraz więcej mówiło się o projektowaniu w interdyscyplinarnym ujęciu, w którym spektakularne budynki nie odgrywają najważniejszej roli, a istotniejsze stają się problemy społeczne i ekologiczne, nawet jeśli dotyczą mikroskali. Taki rozwój wypadków nie wydaje się jednak całkiem przypadkowy w kontekście kraju, którego kultura opiera się na ciągłym kształtowaniu natury, redefiniowaniu i wymyślaniu na nowo istniejącego materialnego porządku.
Jednocześnie globalne przemiany społeczno-ekonomiczne znajdują odzwierciedlenie w zmianie myślenia o profesji architekta i jej nowych możliwych rolach. Wciąż pozostają do rozwiązania najbardziej podstawowe kwestie jak mieszkalnictwo, zarówno w tradycyjnym wymiarze - dostępnych i osiągalnych przestrzeni do życia, jak i nadzwyczajnym - związanym z koniecznością zapewnienia tymczasowego schronienia milionom uchodźców. Wiele przeobrażeń dokonuje się w mikroskali najbliższego otoczenia, na skrawku terenu, w formie niewielkiej interwencji, czasem całkiem wirtualnie, odwracając modernistyczne wyobrażenie o wszechogarniającym, odgórnym masterplanie. Kryzys ma swoje dobre strony - przez ograniczenie środków i możliwości działania zmusza do rewizji zasad rozwoju, stosunku do zasobów i wizji przyszłości; na plan pierwszy wysuwając kluczowe pytania o kształt miasta przyszłości: jego zrównoważony ekologicznie charakter, społeczne równouprawnienie i ludzką skalę.
Gdzie znajduje się zatem architektura holenderska dziś i jakie stoją przed nią wyzwania? Przegląd Post Super Dutch. Nowa architektura i jej wyzwania, który odwiedzi także Warszawę (KINO.LAB), Gdańsk (Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia) i Poznań (Kino Pałacowe w Centrum Kultury Zamek), stara się na te pytania odpowiedzieć.
BILETY:
10 zł
PROGRAM:
poniedziałek, 20 czerwca 2016
20.45 SUPER KOOLHAAS: OD S DO XXL (czas trwania: 113’)
KOOLHAAS HOUSELIFE
reż. Ila Bêka, Louise Lemoine, Francja 2008, 58’
LAGOS / KOOLHAAS
reż Bregtje van der Haak, Holandia 2002, 55’
wtorek, 21 czerwca 2016
20.45 FANTOMY MODERNIZMU (czas trwania: 94’)
BEAUTY AND THE RIGHT TO THE UGLY
reż. Wendelin von Oldenborgh, Holandia/Belgia 2014, 56’
BIJLMER ODYSSEE
reż. Urszula Antoniak, Holandia 2004, 38’
środa, 22 czerwca 2016
20.45 SAMOORGANIZACJA, PARTYCYPACJA, MIKROSKALA (czas trwania: 134’)
URBAN TIDES
reż. Simone Eleveld, Holandia 2015, 39’
CASE STUDIES NL
- PRZYSTOSOWALNE I PARTYCYPACYJNE MIESZKALNICTWO W HOLANDII
| CASE STUDIES NL
- ADAPTABLE & PARTICIPATORY HOUSING IN THE NETHERLANDS INDIVIDUAL & COLLECTIVE DEVELOPMENT
reż. Beate Lendt, Holandia 2014, 95’
czwartek, 23 czerwca 2016
20.45 PRZYSZŁOŚĆ JEST JUŻ TUTAJ:
WIRTUALNOŚĆ, NOWE TECHNOLOGIE I MIASTA JUTRA (czas trwania: 95’)
ROTTERDAM 2040
reż. Gyz La Rivière, Holandia 2013, 95’
O FILMACH:
FANTOMY MODERNIZMU (czas trwania: 94’)
Architektura późnego modernizmu i jej miejsce we współczesnym mieście. Rewizja utopijnych założeń architektów próbujących zbudować w latach 70. ramy dla harmonijnego życia i lepszej przyszłości w holenderskich miastach.
BEAUTY AND THE RIGHT TO THE UGLY
reż. Wendelin von Oldenborgh, Holandia/Belgia 2014, 56’
Ośrodek kultury Het Karregat został zaprojektowany przez architekta Franka Van Klingeren jako centralna część nowego osiedla wybudowanego w Eindhoven w 1974 roku. Jego celem miało być propagowanie wspólnotowego charakteru osiedla, a pierwotne założenia projektowe były nowatorskie i jednocześnie utopijne, jak choćby forma otwartego planu, gdzie różne funkcje mogłyby koegzystować. Idealna wizja architekta - bezproblemowego współistnienia funkcji edukacyjnych, usługowych i rozrywkowych w jednej przestrzeni nigdy się nie zrealizowała, a zamiast tego pojawił się szereg konfliktów i zawłaszczeń, odwracających pierwotne intencje projektanta.
Beauty and the Right to the Ugly to filmowy eksperyment autorstwa artystki Wendelien van Oldenborgh, która podąża za modernistycznym językiem architektury i tłumaczy go poprzez szereg performatywnych gestów na język filmu. Zaaranżowane sytuacje i opowieści mieszkańców osiedla pamiętających początki utopijnego projektu i będących świadkami jego rozpadu w różnych wymiarach, a także wizualne eksploracje szczegółów przestrzeni budynku tworzą filmową narrację. Jednocześnie, same narzędzia kinematograficzne pozwalają artystce zbudować alternatywną przestrzeń, która powstaje i rozwija się w trakcie oglądania. Praca jest kontynuacją zainteresowań van Oldenborgh kwestiami wspólnotowości i prywatności oraz roli, jaką pełni w nich sztuka.
BIJLMER ODYSSEE
reż. Urszula Antoniak, Holandia 2004, 38’
Bijlmer w południowo-wschodnim Amsterdamie powstało w latach 70. jako podmiejskie osiedle dla klasy średniej. Szereg identycznych bloków połączonych w heksagonalnym układzie dzieliły rozległe tereny zielone. Jednak podobnie jak w przypadku wielu innych późnomodernistycznych projektów położonych poza centrami miast, założony scenariusz szybko zaczął się zmieniać.
W przypadku Bijlmer znaczącą rolę odegrała postkolonialna przeszłość Holandii: w 1975 roku Gujana Holenderska ogłosiła niepodległość jako Surinam, a holenderskie władze utrzymały obywatelstwo mieszkańców byłej kolonii, czego efektem był gwałtowny napływ imigrantów, z których wielu ulokowano właśnie w mieszkaniach socjalnych w Bijlmer. Do połowy lat 90. XX wieku osiedle uważane było za mało bezpieczną dzielnicę imigrantów, co jednak zaczęło się stopniowo zmieniać wraz z nowymi inwestycjami, a także wyburzeniami części budynków. To właśnie monotonny krajobraz jednakowych bloków stanowi tło i klucz do akcji romantycznej komedii omyłek Bijlmer Odyssee, której bohaterami są młodzi kochankowie, Otis i Penny, rozdzieleni anonimową i przytłaczającą przestrzenią osiedla nocą.
PRZYSZŁOŚĆ JEST JUŻ TUTAJ:
WIRTUALNOŚĆ, NOWE TECHNOLOGIE I MIASTA JUTRA (czas trwania: 95’)
Nowe technologie silnie wpływają na zmieniający się obraz architektury i urbanistyki w wielu wymiarach: począwszy od nowych sposobów pokazywania i promowania projektów, przez materiały, aż po sieciową organizację oddolnych inicjatyw aktywistów i mieszkańców miast.
ROTTERDAM 2040
reż. Gyz La Rivière, Holandia 2013, 95’
Osobista i subiektywna wizja przyszłości Rotterdamu, której początkiem była wydana przez reżysera w 2010 roku książka pod tym samym tytułem. La Rivière przywołuje dramatyczną historię miasta, zbombardowanego w 1940 roku i wybiega w przyszłość, w setną rocznicę nalotów. Zamiast przywoływać głosy ekspertów, prowadzi indywidualną narrację o architekturze, odnowie miasta i przede wszystkim jego mieszkańcach, żonglując obrazami z przeszłości i spekulacjami o przyszłości.
SAMOORGANIZACJA, PARTYCYPACJA, MIKROSKALA (czas trwania: 134’)
Wobec kryzysu i ograniczeń inwestycji zarówno ze strony sektora publicznego, jak i prywatnego, wielu architektów, projektantów i aktywistów inicjuje działania w mikroskali, oparte na strategii “zrób to sam”, angażujące przyszłych użytkowników już na etapie projektowania.
URBAN TIDES
reż. Simone Eleveld, Holandia 2015, 39’
Północny Amsterdam bardzo różni się od popularnej wśród turystów południowej, historycznej części - ale to tu, ze względu m.in. na postindustrialne nieużytki, planowane są największe przeobrażenia i inwestycje. W dawnych portowych magazynach mieszczą się pracownie młodych architektów i designerów, a gdyby nie kryzys w 2008 roku, w pobliżu wyrastałyby już nowe biurowce. Moment komercyjnego przestoju okazał się jednak idealny, by spróbować innego modelu rewitalizacji.
De Ceuvel to opuszczony dok, którego teren jest skażony poprzemysłowymi odpadami, a dojść do niego można, mijając warsztaty samochodowe i garaże. W 2012 roku miasto zdecydowało się ogłosić konkurs na bezpłatną dziesięcioletnią dzierżawę pod warunkiem przywrócenia tego miejsca do życia - zarówno w ekologicznym, jak i społecznym wymiarze. Grupa entuzjastów - aktywistów, architektów krajobrazu, artystów, designerów, przedsiębiorców - postanowiła podjąć wyzwanie. Ich koncepcja zakładała utworzenie zielonej miejskiej oazy, która przez dekadę stopniowo rewitalizowałaby to miejsce. Wykorzystali do tego materiał bardzo lokalny. Zgodnie z historią i duchem miejsca oraz strategią DIY w wyremontowanych starych barkach znalazły siedzibę pracownie, warsztaty, hostel, a przede wszystkim kawiarnia, w której realizowany jest regularny program kulturalny. Pomiędzy nimi zasadzono rośliny, które oczyszczają skażoną glebę. Film dokumentuje proces realizacji projektu.
CASE STUDIES NL
- PRZYSTOSOWALNE I PARTYCYPACYJNE MIESZKALNICTWO W HOLANDII
| CASE STUDIES NL
- ADAPTABLE & PARTICIPATORY HOUSING IN THE NETHERLANDS INDIVIDUAL & COLLECTIVE DEVELOPMENT
reż. Beate Lendt, Holandia 2014, 95’
Dokument Case Studies NL - przystosowalne i partycypacyjne mieszkalnictwo w Holandii opowiada o siedmiu konkretnych przykładach projektów mieszkaniowych, których podstawowym założeniem była zdolność do łatwego przystosowania i zaangażowanie mieszkańców: Homeruskwartier w Almere (2006), Nieuw Leyden w Lejdzie (2011, architekci: MVRDV), Solids w Amsterdamie (2011, architekt: Dietmar Eberle), Klushuizen w Rotterdamie (od 2006), Meanderhof w Zwolle (2008), Vrijbrucht w Amsterdamie (2007), GW w Nieuwegein (1982, rewitalizacja 2009). W siedmiu kolejnych rozdziałach filmu architekci, deweloperzy, mieszkańcy i przedstawiciele władz zaangażowani w powstanie tych projektów relacjonują sukcesy i porażki oraz przebieg realizacji. Mimo różnic w kontekście i skali, wiele aspektów owych procesów może posłużyć jako cenne wskazówki dla przyszłych przedsięwzięć tego typu.
SUPER KOOLHAAS: OD S DO XXL (czas trwania: 113’)
Blok tematyczny poświęcony najbardziej znanemu współczesnemu holenderskiemu architektowi, laureatowi Nagrody Pritzkera w 2000 roku.
KOOLHAAS HOUSELIFE
reż. Ila Bêka, Louise Lemoine, Francja 2008, 58’
Architektura słynnego Maison à Bordeaux, wybudowanego w 1998 roku według projektu Koolhaasa pokazana z perspektywy gospodyni Guadalupe Acedo i innych osób zajmujących się codziennym utrzymaniem willi. Niezwykłość budynku opiera się przede wszystkim na specyficznej funkcji determinującej jego strukturę: dom powstał dla niepełnosprawnego w wyniku wypadku francuskiego wydawcy, ojca reżyserki.
Z myślą o jego ograniczeniach ruchowych w bryłę domu wpisana została otwarta winda-platforma - na której mógł pomieścić się wózek inwalidzki i biurko - umożliwiająca płynne przemieszczanie się pomiędzy trzema poziomami willi. Wertykalny ruch odbywa się wzdłuż osi dziewięciometrowej biblioteki, łączącej kondygnacje i umożliwia, według opisu architekta, dostęp do „książek, dzieł sztuki i piwniczki z winami”. To Koolhaasowska interpretacja „maszyny do mieszkania”, której sercem jest mechanizm w ruchu. Jednocześnie stał się on wyraźnym znakiem obecności, a może nawet bardziej nieobecności właściciela, gdy ten trzy lata po ukończeniu willi zmarł.
Film jest pierwszą produkcją duetu Ila Bêka & Louise Lemoine, pracujących razem jako Living Architectures. Perspektywa, którą przyjmują we wszystkich swoich projektach to realne życie i funkcjonowanie ikonicznych budynków, a nie spektakularny obraz, reprodukowany w magazynach architektonicznych. Kwestia utrzymania i zapewnienia działania skomplikowanego technicznie domu oraz żartobliwa konwencja spojrzenia od kuchni stanowią punkt wyjścia do dyskusji o życiu architektury i w architekturze. W 2016 roku wszystkie filmy autorstwa Living Architectures stały się częścią kolekcji nowojorskiej MoMA.
LAGOS / KOOLHAAS
reż Bregtje van der Haak, Holandia 2002, 55’
Pod koniec lat 90. XX wieku Lagos, dziś największa metropolia w Afryce, było miejscem, w którym państwo i władza w dużej części wycofały się ze swoich obowiązków, pozostawiając organizację codziennego życia i przetrwania mieszkańcom. W 1997 roku Rem Koolhaas we współpracy z Uniwersytetem Harvarda zainicjował The Harvard Project on the City z udziałem studentów z USA i Nigerii, w ramach którego afrykańska stolica stała się polem badawczym i studium przypadku. Działo się to w momencie ogromnego przyspieszenia i transformacji wówczas 10-, a dziś być może ponad 20-milionowej aglomeracji.
Jednym ze studentów był Kunlé Adeyemi, późniejszy współpracownik OMA, aktualnie jeden z najbardziej znanych nigeryjskich architektów, założyciel pracowni NLÉ i autor m.in. Makoko Floating School. Mimo wielu wersji (m.in. Lagos: How it Works) żadna z siedmiu książek o projekcie w Lagos nie została dotąd opublikowana, co wynikło m.in. z krytyki, z jaką spotkał się Koolhaas (choćby ze strony George’a Packera w tekście The Megacity w magazynie The New Yorker w 2006 roku).
Film holenderskiej reżyserki Bregtje van der Haak dokumentuje badania Koolhaasa w Lagos w latach 2001-2002, skupiając się na fascynacji architekta anarchiczną, samozorganizowaną i alternatywną wobec zachodniego projektowania strukturą oraz systemem funkcjonowania tego miasta. Lagos w globalizującym i urbanizującym się na niespotykaną wcześniej skalę świecie staje się bardziej symbolem przyszłości niż przeszłości: Lagos nie próbuje nas dogonić. Być może to raczej my zmierzamy w stronę Lagos.
ORGANIZATORZY:
Ambasada Królestwa Niderlandów
KINO.LAB
Kino Pod Baranami
zdjęcia
