LEM: ADAPTACJE NIESKOŃCZONOŚCI
przegląd filmowy
w ramach festiwalu
Bomba Megabitowa
13-16 września 2021
Kino Pod Baranami

Wraz z Fundacją Dla Kina zapraszamy na pokazy filmowe towarzyszące Festiwalowi Bomba Megabitowa w stulecie urodzin Stanisława Lema. Na Naszych ekranach pojawią się filmowe adaptacje twórczości polskiego futurologa: dwie wersje Solaris, wstrząsający Szpital przemienienia, wizjonerski Kongres, pełna rozmachu Milcząca gwiazda oraz dokument Autor Solaris Borysa Lankosza, opowiadający o burzliwych losach pisarza.

Będący kulminacją obchodów trwającego aktualnie Roku Lema Festiwal Bomba Megabitowa to interdyscyplinarne wydarzenie, łączące świat kultury, sztuki i technologii. Festiwal organizowany jest przez Krakowskie Biuro Festiwalowe - operatora programu Kraków Miasto Literatury UNESCO i Instytut Polska Przyszłości im. Stanisława Lema. W programie imprezy znalazły się spektakle teatralne, koncerty, wystawy oraz pokazy filmowe, które odbędą się w Kinie Pod Baranami.

W programie pokazów - filmowe adaptacje dzieł Stanisława Lema. Niektóre z nich budziły poważne zastrzeżenia pisarza. Polsko-NRD-owska superprodukcja Milcząca gwiazda, snująca wizję pacyficznej, międzynarodowej i komunistycznej unii ziemskich narodów, oburzyła autora na tyle, że chciał wycofać swoje nazwisko z czołówki. Uważane dzisiaj za arcydzieło kinematografii Solaris Andrieja Tarkowskiego również rozczarowało polskiego pisarza. Rosyjski reżyser śmiało modyfikował bazowy materiał, dopisywał do niego dodatkowe wątki i odnajdywał całkowicie nowe, fascynujące zagadnienia etyczne. Znacznie wierniejszą adaptacją prozy polskiego mistrza science-fiction było Solaris, zrealizowane w 2002 roku przez wywodzącego się z kina niezależnego Stevena Soderbergha. W rolę głównego bohatera – psychologa, mającego zbadać przyczyny zagadkowych zachowań grupy naukowców na pokładzie stacji kosmicznej – wcielił się George Clooney.

Kongres Ariego Folmana, nagrodzony Europejską Nagrodą Filmową w kategorii „Najlepszy film animowany”, to zacierająca granice między fikcją a rzeczywistością luźna adaptacja Kongresu futurologicznego Stanisława Lema. To nowatorskie i odważne dzieło filmowe, pełne namysłu na temat roli technologii w przemyśle filmowym, współczesnego aktorstwa oraz komercyjności kinowej rozrywki. Z zupełnie odmiennymi tematami mierzy się Szpital Przemienienia Edwarda Żebrowskiego, zrealizowany na podstawie powieści Lema z 1955 r. pod tym samym tytułem. To chłodny moralitet, w którym apokaliptyczna wizja zagłady szpitala staje się wielką parabolą ludzkiego losu w czasach fanatyzmu i ludobójstwa.

Informacji na temat życia i twórczości Stanisława Lema dostarcza dokument Autor Solaris Borysa Lankosza, pełen unikalnych materiałów archiwalnych – m.in. filmów kręconych przez pisarza na kamerze 8mm oraz wypowiedzi czołowych lemoznawców i bliskich autora.

Zanim przegląd ruszy w Kinie Pod Baranami, w sąsiednim Pałacu Potockich przy Rynku Głównym 20 odbędzie się pokaz krótkiego metrażu Pokój, w reżyserii Krzysztofa Jankowskiego. Film - będący pierwszą od czterech dekad polską ekranizacją twórczości Stanisława Lema - powstał na podstawie opowiadania Podróż siódma ze zbioru Dzienniki gwiazdowe. Pokaz odbędzie się 11 września o godz. 20.00, a towarzyszyć mu będzie spotkanie z reżyserem, które poprowadzi Jacek Wakar.

Natomiast we wtorek, 21 września o g. 20.00, w ramach cyklu Kinematograf w Pałacu Potockich, wraz z Krakowskim Biurem Festiwalowym zapraszamy na pokaz filmu Test pilota Pirxa. Ta polsko-radziecka ekranizacja powieści Stanisława Lema pełna jest niezwykłych efektów specjalnych oraz złożonych pytań na temat człowieczeństwa i ludzkiej natury.

Pełen program Festiwalu Bomba Megabitowa dostępny jest na stronie:
www.bombamegabitowa.com

BILETY:
22 zł (normalny)
17 zł (ulgowy)
16 zł (klubowy)
Karnet (6 filmów): 72 zł

PROGRAM:

poniedziałek, 13 września 2021
21.15 KONGRES | THE CONGRESS
(Ari Folman) BE/FR/LU/DE/PL/IL 2013, 122’
Prelekcję przed filmem wygłosi Szymon Piotr Kukulak.

wtorek, 14 września 2021
19.00 SZPITAL PRZEMIENIENIA | SZPITAL PRZEMIENIENIA
(Edward Żebrowski) PL 1978, 90’
Prelekcję przed filmem wygłosi Piotr Górski.
21.15 SOLARIS | SOLARIS
(Steven Soderbergh) US 2002, 99’
Prelekcję przed filmem wygłosi Piotr Górski.

środa, 15 września 2021
19.00 MILCZĄCA GWIAZDA | DER SCHWEIGENDE STERN
(Kurt Maetzig) PL/NRD 1959, 93’
Film prezentowany w polskiej wersji językowej.
Prelekcję przed filmem wygłosi Maciej Peplinski.

czwartek, 16 września 2021
19.00 AUTOR SOLARIS | AUTOR SOLARIS (film dokumentalny)
(Borys Lankosz) PL 2016, 52’
20.30 SOLARIS | SOLYARIS
(Andriej Tarkowski) ZSRR 1971, 167’
Prelekcję przed filmem wygłosi Miłosz Stelmach.

O FILMACH:

AUTOR SOLARIS | AUTOR SOLARIS (film dokumentalny)
(Borys Lankosz) PL 2016, 52’

57. Krakowski Festiwal Filmowy: Panorama polskiego dokumentu

O Lemie napisano i nakręcono już wiele, a jednak jego życie wciąż skrywa wiele zagadek i paradoksów. Jak udało mu się przeżyć Holocaust? Jaki był jego stosunek do PRL - skoro i pisał utwory propagandowe, i działał w konspiracji? Jak w latach 50. udawało mu się być na bieżąco ze światową nauką i techniką? Dlaczego przez całe życie współpracował z katolickim Tygodnikiem Powszechnym, będąc otwarcie ateistą? W filmie Autor Solaris z tymi pytaniami mierzy się Borys Lankosz, reżyser, który z jednej strony pokazał Ziarnem prawdy i Rewersem, że dobrze sobie radzi z gatunkową popkulturą, a z drugiej filmami Rozwój i Radegast, że jest wrażliwym dokumentalistą, który potrafi kamerą pokazać rzeczy, których nie widać na pierwszy rzut oka.

W dokumencie Autor Solaris prezentowane są unikalne materiały archiwalne: zdjęcia i filmy kręcone przez Stanisława Lema na kamerze 8mm, niepublikowane dotąd listy, nagrania głosu pisarza oraz fragmenty socrealistycznej, propagandowej sztuki Zdarzenie na jachcie Paradise.

O życiu i twórczości Lema opowiadają czołowi lemoznawcy: Jerzy Jarzębski, Stanisław Bereś, Tomasz Fiałkowski, Michael Kandel i Wiktor Jazniewicz (tłumacze na język angielski i rosyjski), a także Michał Zych - siostrzeniec pisarza, który mieszkał u swojego sławnego wuja. Narratorem filmu jest Marek Kondrat. W inscenizowanych scenach biograficznych, Lemowi głosu użycza Jan Peszek.

KONGRES | THE CONGRESS
(Ari Folman) BE/FR/LU/DE/PL/IL 2013, 122’

Europejska Nagroda Filmowa 2013: Najlepszy film animowany

Kongres to wizjonerski film oparty na motywach Kongresu futurologicznego Stanisława Lema. W dziele Ariego Folmana (twórcy Walcu z Baszirem - film dostępny na e-kinopodbaranami.pl) zacierają się granice między rzeczywistością i fikcją.

Aktorka Robin Wright gra tu samą siebie. Mieszka z dwójką dorastających dzieci na ranczo, z dala od cywilizacji, kiedy wielkie hollywoodzkie studio zwraca się do niej z niezwykłą propozycją. Wright dzięki zaawansowanej technologii cyfrowej może zostać „zeskanowana”, osiągając wieczną młodość. Od tej pory wszystkie jej role zagra wirtualna kopia. Decyzja, którą podejmuje kobieta, by móc dysponować nieograniczonym czasem dla najbliższych, okazuje się początkiem jej podróży przez świat przyszłości, w którym potężne studia filmowe i koncerny farmaceutyczne oferują totalne formy rozrywki, manipulując ludzką świadomością.

Kongres to film nowatorski i odważny, pełen pomysłów ukazujących w krzywym zwierciadle świat nieograniczonych możliwości technologicznych, które już wkrótce mogą wyznaczyć granice naszej wolności i dyktować pragnienia. Obok Robin Wright w filmie występują także Harvey Keitel, Paul Giamatti, Jon Hamm i Danny Huston. Za stronę wizualną Kongresu odpowiada wybitny polski operator Michał Englert, a brawurowe sekwencje animowane w filmie zrealizowało polskie Orange Studio.

MILCZĄCA GWIAZDA | DER SCHWEIGENDE STERN
(Kurt Maetzig) PL/NRD 1959, 93’

Najbardziej wystawna produkcja socrealistycznego science-fiction lat 50.

Niedaleka przyszłość. Ludzkość zdążyła już wkroczyć w erę lotów międzyplanetarnych, zdobyto Księżyc i założono na nim bazę. Podczas prac przy budowie kombinatu klimatycznego na pustyni Gobi odnaleziono odłamek skalny zawierający pojemnik ze szpulą z nagranymi dźwiękami. Naukowcy połączyli tajemnicze znalezisko z upadkiem meteorytu w 1908 roku w syberyjskiej tajdze. Przy pomocy mózgu elektronowego udało im się odczytać i zidentyfikować nagranie ze szpuli. Dzięki zaawansowanym obliczeniom matematycznym ustalono, że na Syberii spadł wówczas nie meteoryt, ale obca rakieta, a znaleziony odłamek skalny jest jej częścią. Za jedyną planetę, z której mogła zostać wystrzelona, uznano Wenus.

Międzynarodowa Federacji Badań Kosmicznych postanawia zorganizować ekspedycję naukową na Wenus, zwaną Milczącą Gwiazdą. Rząd ZSRR przekazuje jej statek kosmiczny zdolny do odbycia tej dalekiej podróży. Skompletowana zostaje międzynarodowa załoga o składzie zgodnym z duchem socjalistycznego internacjonalizmu: Niemiec Brinkmann (Günther Simon), Polak Sołtyk (Ignacy Machowski), Amerykanin Hawling (Oldřich Lukeš), Japonka Sumiko (Yôko Tani), Afrykanin Tulua (Julius Ongewe), Rosjanin Arseniew (Mikhail N. Postnikov), Chińczyk Tschen-Yu (Hua-Ta Tang) i Hindus Sikarna (Kurt Rackelmann).
 

Film zrealizowano w propagandowej poetyce socrealistycznej. Stanisław Lem chciał wycofać swoje nazwisko z czołówki - był przeciwny dodatkowemu upolitycznianiu swojej wczesnej powieści. Efektowna scenografia Anatola Radzinowicza spowodowała, że film został zdubbingowany dla potrzeb rynku USA i był rozpowszechniany jako produkcja własna pod tytułem Planet of Death.

Film prezentowany w polskiej wersji językowej.

SOLARIS | SOLYARIS
(Andriej Tarkowski) ZSRR 1971, 167’

MFF w Cannes 1972: Nagroda FIPRESCI, Nagroda Jury, udział w Konkursie Głównym

Film opowiada o wydarzeniach na stacji kosmicznej krążącej po orbicie planety Solaris. Owo ciało niebieskie w całości pokryte jest ogromnym oceanem, a niektórzy podejrzewają, że to gigantyczne morze jest formą jakiegoś rodzaju wyższej inteligencji. Tymczasem na stacji kosmicznej zaczyna dziać się coś niepokojącego. Ziemia wysyła na orbitę Solaris psychologa Krisa Kalvina (Donatas Banionis) z misją zbadania sprawy. Na miejscu okazuje się, że jeden z członków załogi stacji nie żyje, a dwoje pozostałych zachowuje się bardzo dziwnie.

Reżyser filmu, Andriej Tarkowski, przeczytał utwór Stanisława Lema po swojemu i odnalazł w nim zajmujące go od dawna zagadnienia etyczne. Głęboki sens powieści Lema nie mieści się w kategoriach fantastyki naukowej. Jest to powieść nie tylko o zderzeniu ludzkiego rozumu z nieznanym, ale i o moralnym konflikcie związanym z nowymi odkryciami w nauce – mówił Tarkowski. Wielu odczytywało film rosyjskiego reżysera jako odpowiedź na 2001: Odyseję kosmiczną Stanleya Kubricka, jednak z innym przesłaniem: ostrzeżeniem przed technologicznym, odhumanizowanym światem. Nad scenariuszem do Solaris Tarkowski pracował z pisarzem i scenarzystą Friedrichem Gorensztejnem, którego proza była mało znana poza ZSRR, jednak w środowisku rosyjskiej inteligencji uważany był za genialnego pisarza.

SOLARIS | SOLARIS
(Steven Soderbergh) US 2002, 99’

MFF w Berlinie 2003: udział w Konkursie Głównym

Świat w niedalekiej przyszłości. Dr Chris Kelvin (George Clooney), psycholog, ma zbadać przyczyny zagadkowych zachowań niewielkiej grupy naukowców na pokładzie stacji kosmicznej Prometeusz, która straciła kontakt z Ziemią. Przed wyruszeniem w kosmos Kelvin otrzymuje wiadomość od swego bliskiego przyjaciela, dowodzącego misją komandora Gibariana (Ulrich Tukur), który prosi go o pomoc z powodów, jakich nie chce - lub nie potrafi - wyjaśnić. Po przybyciu na stację Kelvin dokonuje szokujących odkryć: jeden członek załogi nie żyje, a dwóch pozostałych przy życiu naukowców - Snow (Jeremy Davies) i dr Helen Gordon (Viola Davis) - zdradza objawy niebezpiecznej paranoi.

SZPITAL PRZEMIENIENIA | SZPITAL PRZEMIENIENIA
(Edward Żebrowski) PL 1978, 90’

FPFF w Gdyni 1979: Srebrne Lwy, Nagroda Polskiej Federacji DKF-ów, Nagroda za najlepszy dźwięk
MFF w Locarno 1979: Wyróżnienie specjalne, udział w Konkursie Głównym

Początek okupacji hitlerowskiej. Młody lekarz Stefan (Piotr Dejmek) rozpoczyna pracę w zakładzie psychiatrycznym. Pełen ideałów mężczyzna zderza się z metodami pracy, które przedmiotowo traktują pacjenta. Doktor Kauters (Henryk Bista) usiłuje leczyć wyłącznie poprzez ingerencję chirurgiczną, doktor Rygier (Zbigniew Zapasiewicz) stosuje wobec pacjentów tyranię, a doktor Marglewski (Wojciech Pszoniak) traktuje chorobę psychiczną jako formę manii. Kiedy Niemcy decydują się zlikwidować szpital i zamordować chorych, lekarze stają przed dylematem, jak postąpić w sytuacji totalnego zagrożenia.

Szpital Przemienienia Edwarda Żebrowskiego to filmowy traktat moralny podejmujący problematykę odpowiedzialności i działania w ekstremalnych warunkach, oparty na powieści Stanisława Lema z 1955 pod tym samym tytułem. To chłodny moralitet, wyraźnie zestawiający ze sobą dobro i zło. Apokaliptyczna wizja zagłady szpitala staje się u Żebrowskiego wielką parabolą ludzkiego losu w czasach fanatyzmu i ludobójstwa.

Projekt jest współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.

ORGANIZATORZY:
Fundacja Dla Kina
Kino Pod Baranami

WSPÓŁFINANSOWANIE:
Miasto Kraków

PARTNERZY:
Krakowskie Biuro Festiwalowe
Kraków Miasto Literatury UNESCO
Instytut Polska Przyszłości im. Stanisława Lema

PATRONAT MEDIALNY: