23. Festiwal Filmu Niemego: PRZEMIANY
23. FESTIWAL FILMU NIEMEGO
P R Z E M I A N Y
8-11 grudnia 2022
Kino Pod Baranami
|| 23rd Silent Film Festival
T R A N S F O R M A T I O N S
December, 8-11, 2022
(for English version click HERE)
8 grudnia rusza 23. Festiwal Filmu Niemego - najstarszy w Polsce przegląd filmów niemych, prezentowanych z towarzyszeniem muzyki na żywo. Tegoroczna edycja Festiwalu odbywa się pod hasłem PRZEMIANY, w którym zawierają się zmiany technologiczne, obyczajowe, ale też odważne eksperymenty z formą. W programie, obok klasyki niemego kina (Złamana lilia i Nosferatu - symfonia grozy), są poszukujące nowych środków wyrazu dzieła awangardowe autorstwa m.in. Mai Deren i Germaine Dulac oraz filmy stojące u progu dźwiękowej rewolucji (np. Skrzydła Williama A. Wellmana i Szantaż Alfreda Hitchcocka). Wydarzenie, organizowane przez Fundację Dla Kina oraz Kino Pod Baranami, potrwa do 11 grudnia.
Temat 23. edycji Festiwalu Filmu Niemego rozumiany jest bardzo szeroko. PRZEMIANY odnaleźć można w fabułach, zmieniającym się stylu filmów niemych oraz w wytyczającej nowe ścieżki filmowej awangardzie. Szczególnym rodzajem zmiany we wczesnym kinie było wprowadzenie dźwięku. W trakcie 23. Festiwalu Filmu Niemego na ekran powrócą filmy nieme, produkcje stojące u progu rewolucji dźwiękowej oraz takie, które ten próg właśnie przekroczyły.
Większość festiwalowych tytułów zostanie zaprezentowanych z muzyką wykonywaną na żywo. Światło na zapomniane pieśni ludowe rzuca duet Chvost, spajając je z nowoczesną klubową elektroniką, a tradycje słowiańskiego rytuału i free jazzu łączy polsko-ukraiński TANŌK. W muzyce elektronicznej - zjednoczonej z jazzem i inspiracjami filmowym science-fiction - zanurza się BLED, podczas gdy zespół Pin Park nadaje jej analogowego sznytu, za sprawą starych syntezatorów EMS i wczesnych samplerów. Na Festiwalu pojawią się też stali bywalcy: multiinstrumentalista Maciej Trifonidis w kwartecie, Paweł Pruski i Eta Hox (jako duet Cisza), kompozytor muzyki filmowej Stefan Wesołowski wraz z zespołem oraz Semi-Invented Trio - skład, który narodził się na 12. Festiwalu Filmu Niemego.
23. Festiwal Filmu Niemego otworzą filmy Mai Deren, jednej z najsłynniejszych artystek awangardowych. Będą to pełne symboli, oniryczne krótkie metraże, w których sięgała do estetyki kina niemego, na czele z prowokującymi do niezliczonych interpretacji Sieciami popołudnia. Pokaz poprzedzi spotkanie autorskie wokół najnowszej książki Małgorzaty Radkiewicz Refleksje zza kamery. Reżyserki o kinie i formie filmowej, prezentującej różnorodne głosy twórcze kobiet, w tym reżyserek, których filmy prezentowane są w tym roku na Festiwalu. Dziełem z pogranicza awangardy i propagandy jest Chleb Mykoli Shpykovskyi’ego - niema opowieść o zdemobilizowanym żołnierzu, który powraca do swojej wsi. Ukraiński film zachwyca przemyślanymi zdjęciami, lakonicznym stylem oraz montażem, który z prostej fabuły uczynił nowatorskie dzieło. Z mistrzami nieszablonowego myślenia o kinie będzie można zapoznać się uczestnicząc w pokazie Francuskiej awangardy filmowej. W zestawie są krótkie metraże Fernanda Légera (Balet mechaniczny), Germaine Dulac (Uśmiechnięta pani Beudet) i Jeana Vigo (A propos Nicei). Te intrygujące, niejednoznaczne, pełne formalnych eksperymentów filmy są namacalnym dowodem artystycznej śmiałości swoich twórców.
Stworzone u progu dźwiękowej rewolucji Skrzydła Williama A. Wellmana to jedyna niema produkcja, której przyznano Oscara w kategorii najlepszy film. Wojenny melodramat opowiadający o miłości, przyjaźni, rywalizacji, bohaterstwie i poświęceniu do dziś imponuje rozmachem i realistycznymi zdjęciami podniebnych potyczek. Ciekawym przypadkiem jest Szantaż Alfreda Hitchcocka, który powstał w dwóch wersjach: niemej i częściowo dźwiękowej (był to pierwszy brytyjski film mówiony!). Na Festiwalu pojawi się wersja niema, zawierająca intrygujące formalne eksperymenty Hitchcocka, które są prawdziwym popisem montażowej maestrii. Z dźwiękiem z powodzeniem zmierzył się również Charlie Chaplin - wielki mistrz niemej komedii, który w Dyktatorze stworzył ostrą satyrę na niemiecki narodowy socjalizm. Film, którym ten wszechstronny artysta ostatecznie "pogodził się" z kinem dźwiękowym, wywarł wielki wpływ na amerykańską debatę w sprawie przystąpienia do II wojny światowej. Seans warto uzupełnić współczesnym dokumentem Prawdziwy Charlie Chaplin Jamesa Spinneya i Petera Middletona, który jest wciągającym studium życia i twórczości tej wielkiej ikony kina.
W programie Festiwalu jest też pokaz udźwiękowionej kopii Janka Muzykanta Ryszarda Ordyńskiego, jednego z pierwszych polskich pełnometrażowych filmów dźwiękowych, którzy przez dekady uchodził za niemy. Dopiero kilka lat temu we Włoszech odnaleziono oryginalne płyty gramofonowe ze ścieżką dźwiękową, a film zyskał nowe oblicze dzięki rekonstrukcji cyfrowej przeprowadzonej przez Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny. Będzie to krakowska re-premiera filmu w takiej wersji, jaką oglądali widzowie niemal sto lat temu! Warto również zwrócić uwagę na Szkice z Polski - jeden z najciekawszych i unikatowych obrazów życia w międzywojennej Polsce, będący wynikiem kilku podróży belgijskiego prawnika Maurice’a Bekaerta do Rzeczpospolitej. Filmowiec-amator uwiecznił na taśmie Warszawę wraz z jej imponującymi budynkami i parkami, portową Gdynię, uzdrowiskową Krynicę, Podhale (Zakopane, Morskie Oko), Huculszczyznę oraz Kraków (m.in. Rynek Główny i Wawel) i jego okolice (Dolina Prądnika).
Jak co roku, szczególne miejsce na Festiwalu Filmu Niemego zajmuje filmowa klasyka. Z okazji setnej rocznicy premiery, na ekranie pojawi się Nosferatu - symfonia grozy - zrealizowany przez wybitnego przedstawiciela niemieckiego ekspresjonizmu filmowego, Friedricha Wilhelma Murnaua, który po mistrzowsku wykorzystał możliwości ówczesnego kina. Złamana lilia D. W. Griffitha - jeden z najważniejszych melodramatów w historii - to najbardziej kameralny film amerykańskiego reżysera znanego z drogich, wystawnych produkcji, takich jak Narodziny narodu czy Nietolerancja. Skupiona na emocjach i złożonej psychologii bohaterów Złamana lilia wciąż zachwyca subtelnością i tajemniczą aurą.
Najmłodszych widzów organizatorzy Festiwalu zapraszają w niedzielny poranek na Baranki w niemym kinie - pokaz bajek z muzyką na żywo i zabawy w udźwiękowienie filmu z Maciejem Trifonidisem.
W sobotę wieczorem, w klubie Betel, odbędzie się afterparty, podczas, którego DJ-ski duet Cisza zagra do filmu dokumentalnego The Great White Silence z 1924 roku. Wstęp na to wydarzenie jest bezpłatny.
PROGRAM:
CZWARTEK, 8 GRUDNIA
18.30 SPOTKANIE AUTORSKIE: Małgorzata Radkiewicz
Refleksje zza kamery. Reżyserki o kinie i formie filmowej
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha (ul. Marii Konopnickiej 26)
lobby przed salą widowiskową
wstęp wolny
19.30 MAYA DEREN - FILMY EKSPERYMENTALNE
| EXPERIMENTAL FILMS BY MAYA DEREN, 70’
SIECI POPOŁUDNIA | MESHES OF THE AFTERNOON
(Maya Deren) US 1943, 14'
NA LĄDZIE | AT LAND
(Maya Deren) US 1944, 14'
STUDIUM CHOREOGRAFICZNE PRZED KAMERĄ
| A STUDY IN CHOREOGRAPHY FOR CAMERA
(Maya Deren) US 1945, 3'
RYTUAŁ W PRZETWORZONYM CZASIE
| RITUAL IN TRANSFIGURED TIME
(Maya Deren) US 1946, 14'
MEDYTACJA NAD PRZEMOCĄ | MEDITATIONS ON VIOLENCE
(Maya Deren) US 1948, 10'
PRAWDZIWE OKO NOCY | THE VERY EYE OF NIGHT
(Maya Deren) US 1959, 15'
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha (ul. Marii Konopnickiej 26)
sala widowiskowa
muzyka na żywo | live music: Stefan Wesołowski z zespołem
PIĄTEK, 9 GRUDNIA
18.15 CHLEB | KHLIB
(Mykola Shpykovskyi) ZSRR 1929, 44’
muzyka na żywo | live music: CHVOST
19.30 SKRZYDŁA | WINGS
(William A. Wellman) US 1927, 144'
zarejestrowana muzyka | recorded music
SOBOTA, 10 GRUDNIA
15.00 SZKICE Z POLSKI | CROQUIS POLONAIS
(Maurice Bekaert) BE 1920-1931, 56’
muzyka na żywo | live music: TANŌK
17.30 NOSFERATU - SYMFONIA GROZY
| NOSFERATU, EINE SYMPHONIE DES GRAUENS
(Friedrich Wilhelm Murnau) DE 1922, 94’
muzyka na żywo | live music: Trifonidis/Czekała/Chojnacki/Staromiejski
19.30 JANKO MUZYKANT | JANKO THE MUSICIAN
(Ryszard Ordyński) PL 1930, 105’
zarejestrowana muzyka | recorded soundtrack
Projekcja filmu zostanie poprzedzona krótkim
wprowadzeniem autorstwa Michała Pieńkowskiego - filmografa z FINA.
21.30 FRANCUSKA AWANGARDA FILMOWA
| FRENCH AVANT-GARDE FILMS, 77'
BALET MECHANICZNY | BALLET MÉCANIQUE
(Fernand Léger/Dudley Murphy) FR 1924, 16’
UŚMIECHNIĘTA PANI BEUDET | LA SOURIANTE MADAME BEUDET
(Germaine Dulac) FR 1923, 38’
A PROPOS NICEI | À PROPOS DE NICE
(Jean Vigo) FR 1930, 23’
Partner pokazu: Instytu Francuski w Polsce
muzyka na żywo | live music: Pin Park
23.00 AFTERPARTY W KLUBIE BETEL
THE GREAT WHITE SILENCE | THE GREAT WHITE SILENCE
(Herbert G. Ponting) GB 1924, 106’
Klub Betel (Plac Szczepański 3)
muzyka na żywo | live music: Cisza
wstep wolny | free entrance
NIEDZIELA, 11 GRUDNIA
11.00 BARANKI W NIEMYM KINIE
Pokaz bajek i warsztaty dla dzieci.
13.00 PRAWDZIWY CHARLIE CHAPLIN | THE REAL CHARLIE CHAPLIN
(James Spinney, Peter Middleton) US 2021, 114’
(dokument współczesny | documentary)
15.30 ZŁAMANA LILIA
| BROKEN BLOSSOMS OR THE YELLOW MAN AND THE GIRL
(D.W. Griffith) US 1919, 90’
muzyka na żywo | live music: Semi-Invented Trio
17.30 DYKTATOR | THE GREAT DICTATOR
(Charles Chaplin) US 1940, 126’
zarejestrowana muzyka | recorded soundtrack
20.00 SZANTAŻ | BLACKMAIL
(Alfred Hitchcock) GB 1929, 76’
muzyka na żywo | live music: BLED
BILETY | TICKETS:
Bilety dostępne w kasie Kina Pod Baranami oraz online.
Bilety dostępne także przed wydarzeniami w Muzeum Manggha
Filmy z muzyką na żywo: 40 zł (normalny), 33 zł (ulgowy)
Filmy bez muzyki na żywo: 20 zł
Baranki w niemym kinie: 15 zł
Afterparty w Klubie Betel: wstęp wolny
KARNET (11 seansów): 200 zł
Aby zakupić karnet online, prosimy o kontakt: kasa@kinopodbaranami.pl
O FILMACH:
CHLEB | KHLIB
(Mykola Shpykovskyi) ZSRR 1929, 44’
Mało znany ukraiński film niemy, zachwycający awangardowym sposobem realizacji. Nakręcony w celach propagandowych, formalnie wyprzedzał epokę, zamieniając rolniczą opowieść w epicki poemat.
DYKTATOR | THE GREAT DICTATOR
(Charles Chaplin) US 1940, 126’
Nominowany do 5 Oscarów, pierwszy film dźwiękowy Chaplina (w podwójnej roli!) z kultową finałową sceną przemowy. Seria przypadków i pomyłek sprawia, że niezdarny żydowski żołnierz - pracujący jako fryzjer - zajmuje miejsce okrutnego dyktatora.
FRANCUSKA AWANGARDA FILMOWA - zestaw filmów, 77’
Krótkie filmy zrealizowane przez czołowych twórców francuskiej awangardy filmowej: Fernanda Légera (Balet mechaniczny), Germaine Dulac (Uśmiechnięta pani Beudet) i Jeana Vigo (A propos Nicei).
JANKO MUZYKANT | JANKO THE MUSICIAN
(Ryszard Ordyński) PL 1930, 105’
Krakowska re-premiera jednego z pierwszych polskich pełnometrażowych filmów dźwiękowych. Zrekonstruowana, odrestaurowana cyfrowo i wzbogacona o oryginalną ścieżkę dźwiękową opowieść o dalszych losach Janka Muzykanta - bohatera noweli Sienkiewicza.
MAYA DEREN - FILMY EKSPERYMENTALNE - zestaw filmów, 70’
Zestaw filmów Mai Deren, pochodzącej z Kijowa czołowej reżyserki amerykańskiej awangardy. Pełne symboli, oniryczne, utrzymane w surrealistycznej konwencji kino.
NOSFERATU - SYMFONIA GROZY
| NOSFERATU, EINE SYMPHONIE DES GRAUENS
(Friedrich Wilhelm Murnau) DE 1922, 94’
Wybitny przykład niemieckiego ekspresjonizmu filmowego z Maksem Schreckiem w roli głównej. Friedrich Wilhelm Murnau opowiada historia tytułowego wampira mistrzowsko operując światłem i cieniem oraz nowatorskimi środkami filmowymi. Setna rocznica premiery!
PRAWDZIWY CHARLIE CHAPLIN | THE REAL CHARLIE CHAPLIN
(James Spinney, Peter Middleton) US 2021, 114’
Dokumentalna opowieść o życiu i twórczości Charlesa Chaplina, zawierająca szereg materiałów archiwalnych, fragmentów filmów oraz wypowiedzi samego artysty pochodzących z wywiadu udzielonego w 1966 r.
SKRZYDŁA | WINGS
(William A. Wellman) US 1927, 144'
Images Courtesy of Park Circus/Paramount
Widowiskowa produkcja o amerykańskich lotnikach w czasie I wojny światowej. Nowatorskie efekty i oszałamiające lotnicze zdjęcia. W rolach głównych m.in. Charles Rogers, Richard Arlen, Clara Bow i Gary Cooper.
SZANTAŻ | BLACKMAIL
(Alfred Hitchcock) GB 1929, 76’
Niema wersja zrealizowanego w okresie przełomu dźwiękowego thrillera w reżyserii mistrza suspensu Alfreda Hitchcocka. Kobieta popełnia w obronie własnej przestępstwo, po pewnym czasie świadek zdarzenia zaczyna ją szantażować.
SZKICE Z POLSKI | CROQUIS POLONAIS
(Maurice Bekaert) BE 1920-1931, 56’
Unikatowe obrazy życia w przedwojennej Polsce uwiecznione na taśmie przez belgijskiego filmowca-amatora Maurice'a Bekaerta podczas jego służbowych podróży. Bezcenny i wzruszający portret przedwojennej Polski.
THE GREAT WHITE SILENCE | THE GREAT WHITE SILENCE
(Herbert G. Ponting) GB 1924, 106’
Fascynujący dokument przedstawiający brytyjską ekspedycję (1910) pod dowództwem kapitana Roberta Falcona Scotta, która miała jako pierwsza dotrzeć na biegun południowy.
ZŁAMANA LILIA
| BROKEN BLOSSOMS OR THE YELLOW MAN AND THE GIRL
(D.W. Griffith) US 1919, 90’
Melodramat Davida W. Griffitha, opowiadający o miłości młodego Chińczyka do angielskiej nastolatki dręczonej przez brutalnego ojca. Przełomowe arcydzieło gatunku, zrealizowane z ogromną dbałością o szczegóły.
O MUZYKACH:
Polski duet łączący jazz i muzykę elektroniczną, organiczność i kosmiczne dźwięki. Minimalistyczna trąbka i perkusja oraz syntezator modularny.
Wokalistka, Paulina Bisztyga i producent muzyczny Paweł Pruski we wspólnym projekcie reinterpretują zapomniane, ludowe pieśni.
Eta Hox i Pruski - ambientowa wizja, bazująca na modularach, samplerach, syntezatorach i kreatywnie przetworzonych nagraniach.
Duet miłośników syntezatorów analogowych prezentujący inspirowane ambientem i krautrockiem brzmienia, pełne niuansów i melancholii.
Adrian Konarski (klawisze i elektronika) kompozytor muzyki filmowej i teatralnej oraz Sławomir Berny (perkusja) i Michał Chytrzyński (skrzypce).
Nagradzany polski skrzypek, kompozytor, i autor muzyki filmowej. Wystąpi w towarzystwie Anny Pašić (harfa) oraz Oliwiera Andruszczenko (klarnet, saksofon).
Duet Natalii Kordiak (Polska) i Kateryny Ziabliuk (Ukraina), które z tradycji słowiańskiego rytuału i free jazzu kształtują spójną muzyczną opowieść.
TRIFONIDIS / CZEKAŁA / CHOJNACKI / STAROMIEJSKI
Maciej Trifonidis - kompozytor i multiinstrumentalista. Fascynuje się muzyką etniczną instrumentami ludowymi. Towarzyszyć mu będą: Łukasz Czekała (skrzypce), Zbigniew Chojnacki (akordeon) i Bartek Staromiejski (perkusja).
BARANKI DZIECIOM:
Pokaz bajek dla dzieci o filmowych przygodach Bolka i Lolka oraz Reksia, połączone z warsztatami muzycznymi, podczas których maluchy - pod czujnym okiem kompozytora i multiinstrumentalisty Macieja Trifonidisa - wykonają muzykę do filmu niemego. Zajęcia mają formę zabawy i są skierowane do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
W programie:
ZABAWY BOLKA I LOLKA: MALI FILMOWCY
(Józef Byrdy) PL 1976, 9’
Bolek i Lolek urządzają w szopie małe atelier. Do zabawy dołącza Tola. Nieprzewidziane wcześniej zdarzenia psują ustalone wcześniej sceny, a stary wentylator robi potworne zamieszanie i chłopcy zmuszeni są zrezygnować z filmowania.
REKSIO AKTOR
(Józef Ćwiertnia) PL 1972, 10’
Reksio ujawnia swój talent naśladując grę swego pana - aktora.
SPOT FESTIWALU:
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Projekt współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.
Współfinansowano ze środków Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej.
Sfinansowano z Funduszu Stabilizacyjnego dla Kultury i Edukacji 2022 Federalnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Niemiec i Goethe-Institut.
zdjęcia
